Τα τραπέζια στον τόπο μας είναι η καλύτερη αφορμή για συνευρέσεις με γέλιο, χαρά, τραγούδι και κυρίως καλό φαγητό

Στον τόπο μας έχουμε ένα έθιμο ως αναπόσπαστο κομμάτι από τη ζωή μας. Τα οικογενειακά τραπέζια. Την καλύτερη αφορμή για συναντήσεις και για γευστικές ακροβασίες με αγαπημένα πρόσωπα. Είναι όμως και ένας τρόπος για να καλωσορίσουμε, με αγάπη και τιμή, τους φίλους μας στον προσωπικό μας χώρο.

Στα τραπέζια της Κρήτης, το ποτό και η καλή διάθεση ρέουν άφθονα, την ώρα που μικρές μπουκιές, νόστιμες και συχνά ευρηματικές στην απλότητά τους συνοδεύουν πολύωρες συζητήσεις, τη διασκέδαση και τη χαρά. Υπάρχουν τα τραπέζια με μεζέδες για το κρασί, τη μπύρα ή τη ρακή. Δίπλα τους παρελαύνουν πιάτα με λάχανο ωμό με λίγο αλάτι θαλασσινό (αλάτσι) και λεμόνι, ελιές, χορτοπιτάκια και καλιτσούνια με μυζήθρα, απάκι, γραβιέρα, κολοκυθοανθοί, ντολμαδάκια, χολχλοί (σαλιγκάρια) μπουμπουριστοί ή βραστοί, αγκινάρες, και φυσικά ο ντάκος με τριμένη ντομάτα πάνω σε παξιμάδι κρίθινο, λάδι, ξινομυζήθρα και ρίγανη.

Το τελετουργικό είναι σχεδόν πάντα το ίδιο: μικρά πιάτα του φρούτου μπροστά μας, όλες οι γεύσεις στο κέντρο του τραπεζιού, ποτήρια που τσουγκρίζουν, πιρούνια που μπλέκονται μεταξύ τους πάνω από τα πιάτα, φωνές και γέλια. Κανένα τραπέζι δεν είναι το ίδιο με τα άλλα. Κάθε ένα έχει τις στιγμές του και αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία.

Εδώ οι καρέκλες δεν έχουν μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, για να μπορεί ο διπλανός να ακουμπά το χέρι του στην πλάτη της καρέκλας σου, ή να στηρίζει το πόδι του στο «σκαλάκι» της δικής σου. Κανένας δεν κάθεται αυστηρά μπροστά από το τραπέζι, ο αυτοσχεδιασμός βασιλεύει, ενώ οι κρητικοί μεζέδες συντροφεύουν την παρέα με τον πιο γλυκό τρόπο.

Οι συνδυασμοί είναι αμέτρητοι. Σε κάθε πιρουνιά η θάλασσα πλέκει με τη στεριά μοναδικά, λες και κάθε μπουκιά περιέχει γευστική σοφία μέσα της: από την ποικιλία των γεύσεων έως τα αρώματα και τις εντάσεις. Εδώ πρωταγωνιστεί η εντοπιότητα, καθώς οι πρώτες ύλες που προσφέρει η κρητική γη κάθε εποχή είναι εκείνες που μιλούν στο θυμικό της παρέας και δημιουργούν ανεξίτηλες αναμνήσεις. Εδώ ο μεζές είναι ο καλύτερος τρόπος για να δοκιμάσει κανείς τα τοπικά προϊόντα στην πιο καθαρή τους μορφή, αλλά και το μέσο για να εκφράσουμε τον θαυμασμό μας στη φύση.

Με φόντο τις επιβλητικές οροσειρές που διατρέχουν την εύφορη γη μας, με ομορφιά και συγκινήσεις που μόνο η Κρήτη μπορεί να προσφέρει, κανένα τραπέζι δεν γίνεται χωρίς το πιο χαρακτηριστικό έδεσμα του τόπου μας: το παξιμάδι, το οποίο δεν τρώγεται μόνο με τυρί και ντομάτα, αλλά αντικαθιστά με τον πιο θρεπτικό τρόπο το λευκό ψωμί.

Είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό και περιζήτητο κρητικό «superfood», με ιστορία που χάνεται στα χρόνια και που συνεχίζει να αποτελεί επιλογή κάθε ώρα της ημέρας. Ειδικά το κριθαρένιο παξιμάδι, θεωρείται βασικό συστατικό μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, καθώς πρόκειται για ένα προϊόν πλούσιο σε φυτικές ίνες, ενώ αποτελεί καλή πηγή βιταμινών του συμπλέγματος Β, σεληνίου, καλίου, ασβεστίου, φωσφόρου, πυριτίου, χρωμίου και διαιτητικών ινών, ενώ βοηθά στην καλή λειτουργία του εντέρου και του ήπατος.

Έχει γεύση μοναδική και διατηρείται νόστιμο και φρέσκο για μεγάλο χρονικό διάστημα, επειδή παρασκευάζεται χειροποίητα από παρθένα υλικά, ενώ ψήνεται με τον ίδιο παραδοσιακό τρόπο εδώ και 70 χρόνια, στον τόπο παραγωγής του, στο εργοστάσιο Τσατσαρωνάκη, στον Πλάτανο Χανίων.

Ο «διπυρίτης άρτος», όπως το ονόμαζαν οι αρχαίοι επειδή έμπαινε δύο φορές στην πυρά (στο φούρνο), παράγεται σήμερα σε διάφορες εκδοχές, με τα είδη του να διαχωρίζονται ανάλογα με το αλεύρι που έχει χρησιμοποιηθεί στη δημιουργία του: κρίθινο, σταρένιο, σίκαλης, ολικής άλεσης, μιγάδι (με σταρένιο και κρίθινο αλεύρι), χαρουπάλευρο.

Μπορεί να καταναλωθεί είτε απευθείας είτε βρεγμένο σε λίγο νερό. Αν και στη συνείδηση των περισσότερων, το κρητικό παξιμάδι έχει ταυτιστεί με την κριθαροκουλούρα που σερβίρεται με ντομάτα, ελαιόλαδο, ρίγανη και μυζήθρα, με το «Μάννα Τσατσαρωνάκη» δημιουργούνται πολλά περισσότερα πιάτα.

Όλες οι εκδοχές του συνδυάζονται με γιαούρτι και μέλι για πρωινό ή σνακ. Σερβίρονται με διάφορα ντιπ και αλείμματα, όπως πάστα ελιάς και τυροσαλάτα. Τοποθετούνται δίπλα στο πλατό τυριών για να συνοδέψουν κρασί, ούζο και τσικουδιά. Γίνονται μέρος της σαλάτας ή αναδεικνύουν άριστα κοκκινιστά πιάτα. Χρησιμοποιούνται μέχρι και στη ζαχαροπλαστική: θρυμματίζονται στο μπλέντερ και γίνονται βάση για αλμυρό ή και γλυκό cheesecake!